Astım tanısı için hangi testler yapılmalıdır?

Astım tanısı, hastanın tıbbi öyküsü, fizik muayene bulguları ve çeşitli test sonuçları bir arada değerlendirilerek konulur. Astım şüphesi durumunda, solunum yollarının daralmasını ve aşırı duyarlılığını değerlendirmek amacıyla aşağıdaki testler yapılabilir:

Spirometri, astım tanısında en sık kullanılan testtir. Bu testle, hastanın nefes alıp verme kapasitesi ve hava akım hızı ölçülür. Astımda tipik olarak FEV1 (Zorlu Ekspirasyon Volümü-1. saniye) değeri düşük bulunur. FEV1/FVC oranı da azalmış olabilir. Bu test, solunum yollarındaki tıkanıklığın derecesini belirlemeye yardımcı olur.

PEF ölçümü, hastanın evde veya klinikte kendi başına yapabileceği basit bir testtir. Hasta, maksimum güçle nefes verdiğinde ölçülen en yüksek hava akım hızını gösterir. Astımı olan hastalarda PEF değerleri genellikle düşüktür ve gün içinde değişkenlik gösterebilir. Bu değişkenlik, astım tanısını destekleyen önemli bir bulgudur.

Bu test, spirometri sonrası hastaya bronş genişletici (bronkodilatör) ilaç verilerek tekrar spirometri yapılmasıdır. Astımda, bronkodilatör sonrası FEV1 değerinde %12'den fazla ve 200 mL'den fazla artış görülmesi tanıyı destekler. Bu, astımın tedaviye yanıt verdiğini gösterir.

Bu test, özellikle spirometrisi normal olan ancak astım şüphesi devam eden hastalarda uygulanır. Hastaya metakolin, histamin veya egzersiz gibi tetikleyiciler verilerek solunum yollarının aşırı duyarlılığı değerlendirilir. Test sonucunda FEV1 değerinde belirgin düşüş olması astım tanısını destekler.

Astım atakları sırasında kandaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini değerlendirmek için yapılır. Şiddetli astım ataklarında hipoksemi (kanda oksijen düşüklüğü) ve hiperkapni (kanda karbondioksit yüksekliği) görülebilir.

Astım tanısı için doğrudan bir test olmasa da, astım benzeri semptomlara neden olabilecek diğer akciğer hastalıklarını (pnömoni, pnömotoraks, yabancı cisim aspirasyonu gibi) dışlamak amacıyla çekilir.

Astım sıklıkla alerjik bir zeminde geliştiğinden, alerji testleri tanıya yardımcı olabilir. Deri prick testleri veya spesifik IgE kan testleri ile hastanın duyarlı olduğu alerjenler belirlenebilir.

Bu test, solunum yollarındaki enflamasyonu değerlendirmek için kullanılır. Astımlı hastalarda hava yolu enflamasyonu arttığı için egzale edilen havadaki nitrik oksit düzeyi yükselir. Bu test, özellikle eozinofilik enflamasyonun değerlendirilmesinde faydalıdır.

Astım tanısı koymak için bu testlerden sadece birine güvenilmez. Tanı, hastanın öyküsü (öksürük, hırıltı, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi gibi semptomların varlığı ve tetikleyicilerle ilişkisi), fizik muayene bulguları ve test sonuçları birlikte değerlendirilerek konulmalıdır. Ayrıca, astım benzeri semptomlara neden olabilecek diğer hastalıkların (KOAH, vokal kord disfonksiyonu, gastroözofageal reflü, kalp yetmezliği gibi) dışlanması da önemlidir. Tanı ve tedavi için mutlaka bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır.